Khi mới bắt đầu học Phật theo truyền thống Theravāda, rất nhiều người nghe đến cụm từ “Tam Tạng Kinh Điển” và lập tức thấy… nặng. Dày. Khó. Có cảm tưởng đây là kho tàng chỉ dành riêng cho chư Tăng và các nhà nghiên cứu giáo lý. Tuy nhiên, nếu tiếp cận đúng phương pháp, chúng ta sẽ thấy Tam Tạng vô cùng gần gũi. Nó chính là bản đồ dẫn đường cho lộ trình thanh lọc thân tâm, giúp hành giả định hướng rõ ràng và không bị sai đường.
1. Tam Tạng là gì?
Thuật ngữ Tam Tạng (Tipiṭaka) ám chỉ hình ảnh “ba chiếc giỏ” chứa đựng giáo pháp, biểu trưng cho ba kho tàng lưu giữ và phân loại giáo huấn của Đức Thế Tôn.
Cấu trúc của nó bao gồm:
Bộ Tạng Luật (Vinaya Piṭaka)
Bộ Tạng Kinh (Sutta Piṭaka)
Bộ Tạng Vi Diệu Pháp (Abhidhamma Piṭaka)
Toàn bộ Tam Tạng được bảo tồn bằng ngôn ngữ Pāḷi trong truyền thống Theravāda, đây được coi là kho tàng giáo lý cổ kinh, đồng nhất và mang giá trị nguyên gốc nhất hiện nay.
2. Tạng Luật – Nền tảng của đời sống tu tập
Dù đối tượng chính của Tạng Luật là chư Tăng Ni, nhưng sự hiểu biết về Luật sẽ giúp người tại gia tu tiến rất chắc chắn.
Mục đích cốt yếu của giới luật không nằm ở sự ràng buộc, mà nhằm:
Giữ đời sống thanh tịnh
Giảm xung đột, rối ren
Tạo môi trường thuận lợi cho Định và Tuệ sinh khởi
Tóm lại một cách súc tích:
Giới luật là giới hạn an toàn để điều chỉnh hành vi và lời nói
Hành giả mới tu tập chỉ cần chú trọng vào cốt lõi:
Quy luật gieo nhân gặt quả qua hành động
Biết rõ các ranh giới đạo đức
Phát triển tính kỷ luật và ý thức cá nhân
Trải nghiệm Tạng Kinh qua những lời dạy trực tiếp
Sutta Piṭaka thường là bộ tạng gần gũi nhất đối với các hàng cư sĩ.
Phần này lưu giữ:
Những bài giảng đạo của Đức Thế Tôn
Đối thoại với đệ tử, vua chúa, cư sĩ, ngoại đạo
Lời dạy trực diện về bản chất của đau khổ và lộ trình đoạn tận khổ đau
Toàn bộ kinh văn được tổ chức thành 5 bộ Nikāya chính:
Sắp xếp theo độ dài của các bài kinh: trường, trung và tiểu
Bao gồm các bản kinh mang tính ứng dụng cao như Dhammapada hay Satipaṭṭhāna Sutta
Có những bài kinh giải quyết trực tiếp các khúc mắc trong cuộc sống thường nhật
Có thể nói:
Tạng Kinh = con đường được chỉ rõ bằng lời nói, ví dụ và kinh nghiệm sống
Hành giả sơ cơ nên ưu tiên tiếp cận Tạng Kinh trước tiên.
4. Tạng Vi Diệu Pháp – Bản đồ vận hành của tâm
Mặc dù Abhidhamma là nội dung có tính trừu tượng và đòi hỏi tư duy cao, nhưng đây lại là phần uyên thâm nhất.
Nếu coi:
Tạng Kinh trả lời cho câu hỏi “Đức Phật đã dạy những gì”
Thì Vi Diệu Pháp giải thích “Các quy luật của Pháp vận động ra sao”
Vi Diệu Pháp phân tích rất chi tiết:
Định nghĩa và đặc tính của tâm
Cấu trúc của một đơn vị tâm thức (sát-na)
Vì sao có tham – sân – si?
Cơ chế tích lũy và vận hành của nghiệp báo
Đối với người vừa khởi sự:
Không cần học Vi Diệu Pháp ngay
Dẫu vậy, nhận thức được giá trị của nó sẽ giúp hành giả tránh được những hiểu biết lệch lạc hoặc cảm tính về giáo pháp
5. Tam Tạng gắn với Tam Học như thế nào?
Một cách rất dễ nhớ:
Vinaya Piṭaka tương ứng với Giới (Sīla)
Tạng Kinh → Định
Vi Diệu Pháp là phương tiện rèn luyện Tuệ học
Hệ thống Tam Tạng là một chỉnh thể thống nhất, trong đó các phần tương trợ nhau:
Khi Giới hạnh trang nghiêm thì tâm Định mới có chỗ nương tựa
Có Định → Tuệ mới sinh
Khi có trí Tuệ soi sáng, việc giữ Giới trở thành một sự tự nguyện sâu sắc
Gợi ý cách học Tam Tạng cho người mới bắt đầu
Gợi ý đơn giản:
Tránh việc nôn nóng muốn nắm bắt toàn bộ ngay lập tức
Cần here tiếp cận theo trình tự hợp lý:
Hiểu tinh thần Giới
Đọc Kinh để soi lại đời sống
Khi đủ duyên, tiếp cận Vi Diệu Pháp để đào sâu trí tuệ
Tipiṭaka không tồn tại để làm giàu vốn tri thức lý thuyết, mà để:
cải thiện hành vi, lời nói và suy nghĩ trong cuộc sống thực tế